«Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού»

 

Ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά έργα της σύγχρονης τέχνης είναι και από τα πιο τολμηρά. Και φυσικά εκείνο που έχει προκαλέσει πληθώρα από συζητήσεις και θαυμασμό που αποδεικνύει το σεβασμό στη φαντασία και τη δύναμη της τέχνης του μαέστρου του σουρεαλισμού, Σαλβαδόρ Νταλί. «Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού» όπως είναι ο τίτλος του δεν είναι ένας απλός πίνακας αλλά μια συγκλονιστική «ματιά» στο Θείο Δράμα που συγκινεί με τη δύναμη της και μαγεύει με την πρωτοτυπία της σύνθεσης. Ένα έργο στο οποίο μπορείς να κοντοστέκεσαι για ώρες ακολουθώντας την πινελιά του Νταλί και αναζητώντας τις ρίζες της φαντασίας του. Η ιστορία του έργου ξεκινάει από ένα όνειρο όπως περιγράφει ο ίδιος ο μεγάλος Καταλανός καλλιτέχνης: «Στα 1950 είχα ένα κοσμικό όνειρο όπου είδα αυτή την εικόνα με χρώμα και η οποία στο όνειρο μου αντιπροσώπευε τον «πυρήνα του ατόμου». Αυτός ο πυρήνας αργότερα απέκτησε ένα μεταφυσικό νόημα. Το θεώρησα ως την «ίδια την ενότητα του σύμπαντος», το Χριστό!» Το όνομα του έργου προέρχεται από την βασική έμπνευση του Νταλί η οποία ήταν ένα σχέδιο του Ισπανού μοναχού των Καρμηλιτών του Ιωάννη του Σταυρού, το οποίο φυλάσσεται στη Μονή της Ενσάρκωσης στην Άβιλα. Η σύνθεση δομείται σε ένα κύκλο (το κεφάλι του Ιησού) μέσα σε ένα τρίγωνο το οποίο σχηματίζουν τα χέρια του Εσταυρωμένου. Για πολλούς ιστορικούς το τρίγωνο παραπέμπει με τις τρεις πλευρές του στην Αγία Τριάδα και ο κύκλος στην Πλατωνική σκέψη.

«Στα 1950 είχα ένα κοσμικό όνειρο όπου είδα αυτή την εικόνα με χρώμα και η οποία στο όνειρο μου αντιπροσώπευε τον «πυρήνα του ατόμου». Αυτός ο πυρήνας αργότερα απέκτησε ένα μεταφυσικό νόημα. Το θεώρησα ως την «ίδια την ενότητα του σύμπαντος», το Χριστό!»

Ο σταυρός του Χριστού του Νταλί αιωρείται πάνω από το Πορτ Λιγκάτ της Καταλονίας όπου έμενε ο καλλιτέχνης την εποχή που φιλοτεχνήθηκε το έργο μέσα σε ένα δραματικό χωρόχρονο που χαρακτηρίζεται από έντονες φωτοσκιάσεις. Χαμηλά στην παραλία του Πορτ Λιγκάτ δυο ανθρώπινες μορφές έχουν «δραπετεύσει» από ένα προσχέδιο του Βελάσκεθ για την «Παράδοση της Μπρέντα» και το έργο «Χωρικοί μπροστά στο σπίτι τους» του Λουί λε Ναίν. Για τη δε μορφή του Ιησού, ο Νταλί χρησιμοποίησε ως μοντέλο τον σωσία του Χόλυγουντ Russell Saunders. Ο καλλιτέχνης επιλέγει να τολμήσει μια παράτολμη προοπτική ή μάλλον για να είμαστε ακριβείς δυο προοπτικές με κυρίαρχη εκείνη, με το σώμα του Εσταυρωμένου να παρασύρεται από τη βαρύτητα ενώ σκόπιμα αποφεύγει να αναπαραστήσει τα όργανα του Πάθους, το ακάνθινο στεφάνι ή τα καρφιά καθώς και τις πληγές του Ιησού από το μαστίγωμα ή τη λόγχη, λέγοντας ότι επιθυμία του ήταν να ζωγραφίσει έναν Χριστό «όμορφο σαν Θεό, όπως πράγματι αυτός ήταν». Το έργο που αποκτήθηκε από την Πινακοθήκη της Γλασκόβης στα 1952 αποτελεί από τα πιο γνωστά θρησκευτικά του καλλιτέχνη και τον πιο διάσημο από τους Εσταυρωμένους που επιχείρησε τη δεκαετία του 50 μέσα βεβαίως στο πλαίσιο της εποχής όπως πολλά από τα έργα του που ήταν επηρεασμένα από τις τολμηρές νέες επαναστατικές θεωρίες της φυσικής. Ταυτόχρονα ο Εσταυρωμένος σηματοδοτεί την επιστροφή του Νταλί στην Καθολική πίστη μετά την εγκατάλειψη του αθεϊσμού της νιότης του. Η δημοφιλία του έργου στο κοινό ήταν τέτοια που ο πίνακας γνώρισε μεγάλη ανταπόκριση ενώ έπεσε και θύμα βανδαλισμού στις 23 Ιουνίου 1952 από έναν φανατικό που επιτέθηκε στο έργο με πέτρα και αποπειράθηκε να σκίσει τον καμβά με τα χέρια του όσο το έργο εκτίθετο στην πινακοθήκη και το μουσείο Kelvingrove στη Γλασκόβη της Σκοτίας. Ευτυχώς το έργο δεν υπέστη μεγάλες ζημιές και λίγους μήνες μετά αφού συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε επέστρεψε στην αρχική του θέση.