Μια δυσάρεστη αλήθεια που συχνά παραβλέπεται είναι ότι, αν και ο πόλεμος είναι μεγάλο κακό, έχει μια μεγάλη αρετή: μπορεί να επιλύσει πολιτικές συγκρούσεις και να οδηγήσει στην ειρήνη. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν όλοι οι εμπόλεμοι εξαντληθούν ή όταν κάποιος κερδίσει αποφασιστικά. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το κλειδί είναι ότι οι μάχες πρέπει να συνεχιστούν μέχρι να επιτευχθεί λύση. Ο πόλεμος φέρνει ειρήνη μόνο αφού περάσει μια κορυφαία φάση βίας. Οι ελπίδες για στρατιωτική επιτυχία πρέπει να εξασθενίσουν για να γίνει η στέγαση πιο ελκυστική από περαιτέρω μάχη.
Ωστόσο, από την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών και την κατοχύρωση της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων στο Συμβούλιο Ασφαλείας του, οι πόλεμοι μεταξύ των μικρότερων δυνάμεων σπάνια έχουν επιτραπεί να έχουν τη φυσική τους πορεία. Αντίθετα, συνήθως διακόπτονται νωρίς, προτού προλάβουν να καούν και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για μια μόνιμη διευθέτηση. Εκεχειρίες και ανακωχές έχουν συχνά επιβληθεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου Ασφαλείας προκειμένου να σταματήσουν οι μάχες. Η επέμβαση του ΝΑΤΟ στην κρίση του Κοσσυφοπεδίου ακολουθεί αυτό το μοτίβο.
Αλλά μια κατάπαυση του πυρός τείνει να ανακόψει την εξάντληση που προκαλείται από τον πόλεμο και επιτρέπει στους εμπόλεμους να ανασυνθέσουν και να εξοπλίσουν εκ νέου τις δυνάμεις τους. Εντείνει και παρατείνει τον αγώνα μόλις τελειώσει η κατάπαυση του πυρός — και συνήθως τελειώνει. Αυτό ίσχυε για τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1948-49, ο οποίος θα μπορούσε να είχε κλείσει σε λίγες εβδομάδες, εάν δύο εκεχειρίες που ορίστηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν είχαν αφήσει τους μαχητές να αναρρώσουν. Αυτό ισχύει πρόσφατα στα Βαλκάνια. Οι επιβαλλόμενες εκεχειρίες διέκοπταν συχνά τις μάχες μεταξύ Σέρβων και Κροατών στην Κράινα, μεταξύ των δυνάμεων της Γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας και του Κροατικού στρατού και μεταξύ των Σέρβων, Κροατών και Μουσουλμάνων στη Βοσνία. Κάθε φορά, οι αντίπαλοι χρησιμοποιούσαν την παύση για να στρατολογήσουν, να εκπαιδεύσουν και να εξοπλίσουν πρόσθετες δυνάμεις για περαιτέρω μάχη, παρατείνοντας τον πόλεμο και διευρύνοντας το εύρος της δολοφονίας και της καταστροφής του. Εν τω μεταξύ, οι επιβεβλημένες ανακωχές -και πάλι, εκτός εάν ακολουθηθούν από ειρηνευτικές συμφωνίες- παγώνουν τεχνητά τη σύγκρουση και διαιωνίζουν μια κατάσταση πολέμου επ' αόριστον, θωρακίζοντας την ασθενέστερη πλευρά από τις συνέπειες της άρνησης να κάνει παραχωρήσεις για την ειρήνη.
Ο Ψυχρός Πόλεμος παρείχε πειστική αιτιολόγηση για μια τέτοια συμπεριφορά από τις δύο υπερδυνάμεις, οι οποίες μερικές φορές συνεργάζονταν για να εξαναγκάσουν τους λιγότερο ισχυρούς εμπόλεμους για να αποφύγουν να παρασυρθούν στις συγκρούσεις τους και να συγκρούονται άμεσα. Αν και οι επιβληθείσες εκεχειρίες τελικά αύξησαν τη συνολική ποσότητα πολέμου μεταξύ των μικρότερων δυνάμεων, και οι ανακωχές διαιώνισαν τις εμπόλεμες καταστάσεις, και τα δύο αποτελέσματα ήταν σαφώς μικρότερα κακά (από παγκόσμια άποψη) από την πιθανότητα πυρηνικού πολέμου. Σήμερα, όμως, ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Ρώσοι τείνουν να επέμβουν ανταγωνιστικά στους πολέμους μικρότερων δυνάμεων, έτσι οι ατυχείς συνέπειες της διακοπής του πολέμου παραμένουν, ενώ δεν αποτρέπεται κανένας μεγαλύτερος κίνδυνος. Ίσως είναι καλύτερο για όλα τα μέρη να αφήσουν τους μικροπόλεμους να καούν.
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΕΥΤΩΝ
Σήμερα οι εκεχειρίες και οι ανακωχές επιβάλλονται σε μικρότερες δυνάμεις με πολυμερή συμφωνία—όχι για να αποφευχθεί ο ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων αλλά για ουσιαστικά αδιάφορα και επιπόλαια κίνητρα, όπως η αποστροφή του τηλεοπτικού κοινού για τις οδυνηρές σκηνές πολέμου. Αλλά αυτό, στραβά, μπορεί να αποτρέψει συστηματικά τη μετατροπή του πολέμου σε ειρήνη. Οι συμφωνίες του Ντέιτον είναι τυπικές του είδους: έχουν καταδικάσει τη Βοσνία να παραμείνει χωρισμένη σε τρία αντίπαλα ένοπλα στρατόπεδα, με τη μάχη να διακόπτεται στιγμιαία, αλλά μια κατάσταση εχθρότητας να παρατείνεται επ' αόριστον. Δεδομένου ότι καμία πλευρά δεν απειλείται από ήττα και απώλεια, καμία δεν έχει επαρκή κίνητρο για να διαπραγματευτεί μια μόνιμη διευθέτηση. Επειδή κανένας δρόμος προς την ειρήνη δεν είναι καν ορατός, η κυρίαρχη προτεραιότητα είναι η προετοιμασία για μελλοντικό πόλεμο παρά η ανασυγκρότηση κατεστραμμένων οικονομιών και ερειπωμένων κοινωνιών. Ο αδιάλειπτος πόλεμος θα είχε σίγουρα προκαλέσει περαιτέρω πόνο και θα οδηγούσε σε ένα άδικο αποτέλεσμα από τη μια ή την άλλη οπτική γωνία, αλλά θα είχε οδηγήσει επίσης σε μια πιο σταθερή κατάσταση που θα επέτρεπε να ξεκινήσει πραγματικά η μεταπολεμική εποχή. Η ειρήνη επικρατεί μόνο όταν ο πόλεμος τελειώσει πραγματικά.
Διάφοροι πολυμερείς οργανισμοί κάνουν τώρα δουλειά τους το να παρέμβουν σε πολέμους άλλων λαών. Το καθοριστικό χαρακτηριστικό αυτών των οντοτήτων είναι ότι μπαίνουν σε πολεμικές καταστάσεις ενώ αρνούνται να εμπλακούν σε μάχη. Μακροπρόθεσμα αυτό προσθέτει μόνο τη ζημιά. Εάν τα Ηνωμένα Έθνη βοηθούσαν τους δυνατούς να νικήσουν τους αδύναμους γρηγορότερα και πιο αποφασιστικά, θα ενίσχυε πραγματικά τις ειρηνευτικές δυνατότητες του πολέμου. Αλλά η πρώτη προτεραιότητα των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ είναι να αποφύγουν απώλειες μεταξύ του προσωπικού τους. Ως εκ τούτου, οι διοικητές μονάδων κατευνάζουν συνήθως την τοπικά ισχυρότερη δύναμη, αποδέχονται τις υπαγορεύσεις της και ανέχονται τις καταχρήσεις της. Αυτός ο κατευνασμός δεν είναι στρατηγικά σκόπιμος, όπως θα ήταν το να πλευρίζεις την ισχυρότερη δύναμη συνολικά. Αντίθετα, αντικατοπτρίζει απλώς την αποφασιστικότητα κάθε μονάδας του ΟΗΕ να αποφύγει την σύγκρουση. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να αποτραπεί η εμφάνιση ενός συνεκτικού αποτελέσματος, το οποίο απαιτεί μια ανισορροπία δυνάμεων επαρκή για τον τερματισμό της μάχης.
Οι ειρηνευτικές δυνάμεις της βίας δεν είναι επίσης σε θέση να προστατεύσουν αποτελεσματικά τους αμάχους που παγιδεύονται στις μάχες ή δέχονται εσκεμμένα επίθεση. Στην καλύτερη περίπτωση, οι ειρηνευτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών υπήρξαν παθητικοί θεατές σε εξορίσεις και σφαγές, όπως στη Βοσνία και τη Ρουάντα. Στη χειρότερη, συνεργάζονται μαζί του, όπως έκαναν τα ολλανδικά στρατεύματα του ΟΗΕ στην πτώση της Σρεμπρένιτσα βοηθώντας τους Σερβοβόσνιους να διαχωρίσουν τους άνδρες στρατιωτικής ηλικίας από τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Η ίδια η παρουσία των δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών, εν τω μεταξύ, αναστέλλει την κανονική θεραπεία των αμάχων που κινδυνεύουν, που είναι η διαφυγή από τη ζώνη μάχης. Παραπλανημένοι πιστεύοντας ότι θα προστατευτούν, οι άμαχοι που κινδυνεύουν παραμένουν στη θέση τους μέχρι να είναι πολύ αργά για φυγή. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σεράγεβο το 1992-94, ο κατευνασμός αλληλεπέδρασε με την προσποίηση της προστασίας με έναν ιδιαίτερα διεστραμμένο τρόπο: το προσωπικό του ΟΗΕ επιθεώρησε τις εξερχόμενες πτήσεις για να αποτρέψει τη διαφυγή αμάχων του Σεράγεβο, υπακούοντας σε μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που είχε διαπραγματευτεί με τους τοπικά κυρίαρχους Σερβοβόσνιους -- που συνήθιζαν να την παραβιάζουν. Η πιο λογική, ρεαλιστική απάντηση σε έναν μαινόμενο πόλεμο θα ήταν οι Μουσουλμάνοι είτε να εγκαταλείψουν την πόλη είτε να εκδιώξουν τους Σέρβους.
Θεσμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση και ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη στερούνται ακόμη και την υποτυπώδους δομής διοίκηση και προσωπικό του ΟΗΕ, ωστόσο και αυτοί τώρα επιδιώκουν να επέμβουν σε εμπόλεμες καταστάσεις, με προβλέψιμες συνέπειες. Χωρίς δυνάμεις ακόμη και θεωρητικά ικανές για μάχη, ικανοποιούν τις παρεμβατικές παρορμήσεις των κρατών μελών (ή τις δικές τους θεσμικές φιλοδοξίες) στέλνοντας άοπλες ή ελαφρά οπλισμένες αποστολές «παρατηρητών», οι οποίες έχουν τα ίδια προβλήματα με τις ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ, πολύ περισσότερο.
Στρατιωτικοί οργανισμοί όπως το ΝΑΤΟ ή η Δυτικοαφρικανική Ειρηνευτική Δύναμη (ECOMOG, που εργάζεται πρόσφατα στη Σιέρα Λεόνε) είναι σε θέση να σταματήσουν τον πόλεμο. Οι επεμβάσεις τους εξακολουθούν να έχουν ως καταστροφική συνέπεια την παράταση της κατάστασης του πολέμου, αλλά μπορούν τουλάχιστον να προστατεύσουν τους αμάχους από τις συνέπειές της. Ακόμη και αυτό συχνά αποτυγχάνει ωστόσο, επειδή οι πολυεθνικές στρατιωτικές εντολές που συμμετέχουν σε αδιάφορες επεμβάσεις τείνουν να αποφεύγουν κάθε κίνδυνο μάχης, περιορίζοντας έτσι την αποτελεσματικότητά τους. Τα στρατεύματα των ΗΠΑ στη Βοσνία, για παράδειγμα, απέτυχαν επανειλημμένα να συλλάβουν γνωστούς εγκληματίες πολέμου που περνούσαν από τα σημεία ελέγχου τους, μήπως αυτό προκαλέσει αντιπαράθεση.
Οι πολυεθνικές διοικήσεις, επιπλέον, δυσκολεύονται να ελέγξουν την ποιότητα και τη συμπεριφορά των στρατευμάτων των κρατών μελών, γεγονός που μπορεί να μειώσει την απόδοση όλων των εμπλεκόμενων δυνάμεων στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή. Αυτό ίσχυε για τα κατά τα άλλα εξαιρετικά βρετανικά στρατεύματα στη Βοσνία και για τους Νιγηριανούς πεζοναύτες στη Σιέρα Λεόνε. Το φαινόμενο της υποβάθμισης των στρατευμάτων μπορεί σπάνια να ανιχνευθεί από εξωτερικούς παρατηρητές, αν και οι συνέπειές του είναι άφθονα ορατές στα απορρίμματα των νεκρών, ακρωτηριασμένων, βιασμένων και βασανισμένων θυμάτων που παρακολουθούν τέτοιες παρεμβάσεις. Η πραγματική κατάσταση των πραγμάτων φωτίζεται από τη σπάνια εξαίρεση, όπως το δυναμικό δανικό τάγμα αρμάτων μάχης στη Βοσνία που απαντούσε σε οποιαδήποτε επίθεση εναντίον του πυροβολώντας με πλήρη ισχύ, σταματώντας γρήγορα τη μάχη.
Ο ΠΡΩΤΟΣ «ΜΕΤA-ΗΡΩΙΚΟΣ» ΠΟΛΕΜΟΣ
Όλα τα προηγούμενα παραδείγματα αδιάφορου πολέμου και οι ακρωτηριακοί περιορισμοί του, ωστόσο, έχουν τεθεί στη σκιά από την τρέχουσα επέμβαση του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας για χάρη του Κοσσυφοπεδίου. Η συμμαχία έχει βασιστεί μόνο στην αεροπορική δύναμη για να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο απωλειών του ΝΑΤΟ, βομβαρδίζοντας στόχους στη Σερβία, το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο για εβδομάδες χωρίς να χάσει ούτε έναν πιλότο. Αυτή η φαινομενικά θαυματουργή ασυλία από τα γιουγκοσλαβικά αντιαεροπορικά όπλα και πυραύλους επιτεύχθηκε με πολλαπλές προφυλάξεις. Πρώτον, παρ' όλο τον θόρυβο και τις εικόνες που υποδηλώνουν μια τεράστια επιχείρηση, πολύ λίγες έξοδοι έγιναν πραγματικά, κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων. Αυτό μείωσε τους κινδύνους για τους πιλότους και τα αεροσκάφη, αλλά φυσικά περιόρισε επίσης το εύρος των βομβαρδισμών σε ένα απλό κλάσμα των δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ. Δεύτερον, η αεροπορική εκστρατεία στόχευε πρώτα και κύρια τα συστήματα αεράμυνας, ελαχιστοποιώντας τις σημερινές και μελλοντικές απώλειες των συμμάχων, αν και με τίμημα πολύ περιορισμένης καταστροφής και την απώλεια οποιουδήποτε φαινομένου κρούσης. Τρίτον, το ΝΑΤΟ απέφυγε τα περισσότερα αντιαεροπορικά όπλα απελευθερώνοντας πυρομαχικά όχι από βέλτιστα υψόμετρα αλλά από εξαιρετικά ασφαλή 15.000 πόδια ή περισσότερο. Τέταρτον, η συμμαχία περιόρισε πολύ τις δραστηριότητές της σε λιγότερο από ιδανικές καιρικές συνθήκες. Αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ παραπονέθηκαν ότι τα πυκνά σύννεφα εμπόδιζαν την εκστρατεία βομβαρδισμού, περιορίζοντας συχνά τις νυχτερινές επιχειρήσεις σε μερικές επιθέσεις με πυραύλους κρουζ εναντίον σταθερών στόχων γνωστής τοποθεσίας. Στην πραγματικότητα, αυτό που απαγόρευε η οροφή του σύννεφου δεν ήταν όλοι οι βομβαρδισμοί - επιθέσεις σε χαμηλό υψόμετρο θα μπορούσαν εύκολα να πραγματοποιηθούν - αλλά μάλλον ένας απολύτως ασφαλής βομβαρδισμός.
Στο έδαφος, πολύ κάτω από τα αεροπλάνα που πετούσαν ψηλά, μικρές ομάδες Σέρβων στρατιωτών και αστυνομικών με τεθωρακισμένα οχήματα τρομοκρατούσαν εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανούς Κοσοβάρους. Το ΝΑΤΟ διαθέτει μια πληθώρα αεροσκαφών σχεδιασμένων για την εύρεση και την καταστροφή τέτοιων οχημάτων. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις διαθέτουν αντιαρματικά ελικόπτερα, μερικά εξοπλισμένα για να λειτουργούν χωρίς υποστήριξη βάσης. Αλλά καμία χώρα δεν προσφέρθηκε να τα στείλει στο Κοσσυφοπέδιο όταν άρχισε η εθνοκάθαρση — σε τελική ανάλυση, μπορεί να είχαν καταρριφθεί. Όταν τελικά παραγγέλθηκαν αμερικανικά ελικόπτερα Apache με έδρα τη Γερμανία στην Αλβανία, παρά τις τεράστιες δαπάνες που αφιερώθηκαν στην στιγμιαία «ετοιμότητα» τους όλα αυτά τα χρόνια, χρειάστηκαν περισσότερες από τρεις εβδομάδες «προετοιμασίες προανάπτυξης» για να κάνουν το ταξίδι. Έξι εβδομάδες μετά τον πόλεμο, τα Απάτσι δεν είχαν ακόμη πραγματοποιήσει την πρώτη τους αποστολή, αν και δύο είχαν ήδη συντριβεί κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. Περισσότερο από ένα απλό γραφειοκρατικό σύρσιμο ήταν υπεύθυνο για αυτήν την υπερβολική καθυστέρηση: ο στρατός των ΗΠΑ επέμενε ότι τα Απάτσι δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν μόνα τους, αλλά θα χρειάζονταν την υποστήριξη βαρέων πυραύλων για να καταστείλουν τα σερβικά αντιαεροπορικά όπλα. Αυτό δημιούργησε ένα πολύ μεγαλύτερο υλικοτεχνικό φορτίο από τα Απάτσι μόνο, και μια πρόσθετη, προφανώς ευπρόσδεκτη καθυστέρηση.
Ακόμη και πριν ξεκινήσει το έπος των Apache, το ΝΑΤΟ είχε ήδη αναπτύξει αεροσκάφη σε ιταλικές βάσεις που θα μπορούσαν να έχουν κάνει τη δουλειά εξίσου καλά: αμερικανικά Α10 "Warthogs" που κατασκευάστηκαν γύρω από τα ισχυρά αντιαρματικά πυροβόλα των 30 χλστ και πλοία της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας ιδανικά για βομβαρδισμούς σε χαμηλό ύψος σε κοντινή απόσταση. Κανένας από τους δύο δεν ασχολήθηκε, και πάλι γιατί δεν μπορούσε να γίνει με απόλυτη ασφάλεια. Στους υπολογισμούς των δημοκρατιών του ΝΑΤΟ, η άμεση πιθανότητα να σωθούν χιλιάδες Αλβανοί από σφαγές και εκατοντάδες χιλιάδες από την απέλαση προφανώς δεν άξιζε τη ζωή λίγων πιλότων. Αυτό μπορεί να αντικατοπτρίζει την αναπόφευκτη πολιτική πραγματικότητα, αλλά δείχνει πώς ακόμη και μια μεγάλης κλίμακας αδιάφορη παρέμβαση μπορεί να αποτύχει στην επίτευξη του φαινομενικά ανθρωπιστικού της στόχου. Αξίζει να αναρωτηθούμε αν οι Κοσοβάροι θα ήταν καλύτερα αν το ΝΑΤΟ απλώς δεν έκανε τίποτα.
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΕΘΝΗ
Η πιο αδιάφορη από όλες τις επεμβάσεις στον πόλεμο —και η πιο καταστροφική— είναι οι δραστηριότητες ανθρωπιστικής βοήθειας. Η μεγαλύτερη και πιο παρατεταμένη είναι η Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών (UNRWA). Κατασκευάστηκε σύμφωνα με το πρότυπο του προκατόχου του, της Υπηρεσίας Αρωγής και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών (UNRRA), η οποία λειτούργησε στρατόπεδα εκτοπισμένων στην Ευρώπη αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η UNRWA ιδρύθηκε αμέσως μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948-49 για να θρέψει, να στεγάσει, να εκπαιδεύσει και να παρέχει υπηρεσίες υγείας σε Άραβες πρόσφυγες που είχαν εγκαταλείψει τις ισραηλινές ζώνες στο πρώην έδαφος της Παλαιστίνης.
Διατηρώντας τους πρόσφυγες ζωντανούς σε συνθήκες σπαρτιατικές που ενθάρρυναν την ταχεία μετανάστευση ή την τοπική επανεγκατάστασή τους, τα στρατόπεδα της UNRRA στην Ευρώπη είχαν κατευνάσει τις μεταπολεμικές δυσαρέσκειες και βοήθησαν να διαλυθούν οι ρεβανσιστικές συγκεντρώσεις εθνικών ομάδων. Όμως οι καταυλισμοί της UNRWA στον Λίβανο, τη Συρία, την Ιορδανία, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας παρείχαν συνολικά υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από ό,τι απολάμβαναν προηγουμένως οι περισσότεροι Άραβες χωρικοί, με πιο ποικίλη διατροφή, οργανωμένα σχολεία, ανώτερη ιατρική περίθαλψη και χωρίς κοπιαστική εργασία σε πετρώδη χωράφια. Είχαν, ως εκ τούτου, το αντίθετο αποτέλεσμα, και έγιναν επιθυμητά σπίτια παρά εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα. Με την ενθάρρυνση πολλών αραβικών χωρών, η UNRWA μετέτρεψε τους αμάχους που δραπέτευσαν, σε ισόβιους πρόσφυγες που γέννησαν παιδιά πρόσφυγες, τα οποία με τη σειρά τους απέκτησαν δικά τους παιδιά πρόσφυγες.
Κατά τη διάρκεια του μισού αιώνα λειτουργίας της, η UNRWA έχει διαιωνίσει έτσι ένα παλαιστινιακό προσφυγικό έθνος, διατηρώντας τη δυσαρέσκειά του σε μια τόσο φρέσκια κατάσταση όπως ήταν το 1948 και διατηρώντας ανέπαφη την πρώτη άνθηση ρεβανσιστικών συναισθημάτων. Με την ίδια της την ύπαρξη, η UNRWA αποτρέπει την ένταξη στην τοπική κοινωνία και αναστέλλει τη μετανάστευση. Η συγκέντρωση Παλαιστινίων στα στρατόπεδα, διευκόλυνε την εθελοντική ή αναγκαστική στράτευση νέων προσφύγων από ένοπλες οργανώσεις που πολεμούν τόσο το Ισραήλ όσο και μεταξύ τους. Η UNRWA έχει συμβάλει σε μισό αιώνα αραβο-ισραηλινής βίας και εξακολουθεί να καθυστερεί την έλευση της ειρήνης.
Εάν σε κάθε ευρωπαϊκό πόλεμο είχε παρευρεθεί μια ιδιαίτερη μεταπολεμική UNRWA, η σημερινή Ευρώπη θα γέμιζε με γιγάντια στρατόπεδα για εκατομμύρια απογόνους ξεριζωμένων Γαλλο-Ρωμαίων, εγκαταλελειμμένων Βανδάλων, ηττημένων Βουργουνδών και άστοχων Βησιγότθων – για να μην μιλήσουμε για πιο πρόσφατα έθνη προσφύγων όπως τα μεταγενέστερα εκατομμύρια Γερμανοί που είχαν εκτοπιστεί από το 1945. Τσεχοσλοβακία το 1945). Μια τέτοια Ευρώπη θα είχε παραμείνει ένα μωσαϊκό αντιμαχόμενων φυλών, αχώνευτων και ασυμβίβαστων στα χωριστά στρατόπεδα σίτισης. Θα μπορούσε να καθησυχάσει τις συνειδήσεις να βοηθήσουν τον καθένα σε κάθε απομάκρυνση, αλλά θα είχε οδηγήσει σε μόνιμη αστάθεια και βία.
Η UNRWA έχει ομολόγους αλλού, όπως τα στρατόπεδα της Καμπότζης κατά μήκος των συνόρων της Ταϊλάνδης, τα οποία παρεμπιπτόντως παρείχαν ασφαλή καταφύγια για τους Ερυθρούς Χμερ που δολοφονούσαν μαζικά. Αλλά επειδή τα Ηνωμένα Έθνη περιορίζονται από εθνικές συνεισφορές, η δολιοφθορά αυτών των στρατοπέδων για την ειρήνη είναι τουλάχιστον εντοπισμένη.
Αυτό δεν ισχύει για τις πολλαπλασιαζόμενες, πυρετωδώς ανταγωνιστικές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) που τώρα βοηθούν τους πρόσφυγες πολέμου. Όπως κάθε άλλο ίδρυμα, αυτές οι ΜΚΟ ενδιαφέρονται να διαιωνιστούν, πράγμα που σημαίνει ότι η πρώτη τους προτεραιότητα είναι να προσελκύουν φιλανθρωπικές συνεισφορές με το να θεωρούνται ότι δραστηριοποιούνται σε καταστάσεις υψηλής ορατότητας. Μόνο οι πιο δραματικές φυσικές καταστροφές προσελκύουν την προσοχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, και στη συνέχεια μόνο για λίγο. Αμέσως μετά από σεισμό ή πλημμύρα, οι κάμερες φεύγουν. Οι πρόσφυγες πολέμου, αντίθετα, μπορούν να κερδίσουν συνεχή κάλυψη από τον Τύπο, εάν διατηρούνται συγκεντρωμένοι σε λογικά προσβάσιμους καταυλισμούς. Ο τακτικός πόλεμος μεταξύ των καλά ανεπτυγμένων χωρών είναι σπάνιος και προσφέρει λίγες ευκαιρίες για τέτοιες ΜΚΟ, επομένως εστιάζουν τις προσπάθειές τους στην παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες στα φτωχότερα μέρη του κόσμου. Αυτό διασφαλίζει ότι η τροφή, η στέγη και η υγειονομική περίθαλψη που προσφέρεται - αν και απύθμενες για τα δυτικά πρότυπα - υπερβαίνει αυτό που είναι τοπικά διαθέσιμο σε μη πρόσφυγες. Οι συνέπειες είναι απολύτως προβλέψιμες. Ανάμεσα σε πολλά παραδείγματα, ξεχωρίζουν οι τεράστιοι προσφυγικοί καταυλισμοί κατά μήκος των συνόρων της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό με τη Ρουάντα. Διατηρούν ένα έθνος Χούτου που διαφορετικά θα είχε διασκορπιστεί, καθιστώντας αδύνατη την εδραίωση της Ρουάντα και παρέχοντας μια βάση για τους ριζοσπάστες να εξαπολύσουν περισσότερες επιδρομές δολοφονίας των Τούτσι πέρα από τα σύνορα. Η ανθρωπιστική παρέμβαση έχει επιδεινώσει τις πιθανότητες σταθερής, μακροπρόθεσμης επίλυσης των εντάσεων στη Ρουάντα.
Το να διατηρούνται ανέπαφα τα έθνη των προσφύγων και να διατηρούνται για πάντα οι δυσαρέσκειες τους είναι αρκετά κακό, αλλά η εισαγωγή υλικής βοήθειας σε συνεχιζόμενες συγκρούσεις είναι ακόμη χειρότερη. Πολλές ΜΚΟ που λειτουργούν με οσμή ιερότητας προμηθεύουν τακτικά ενεργούς μαχητές. Ανυπεράσπιστοι, δεν μπορούν να αποκλείσουν ένοπλους πολεμιστές από τους σταθμούς σίτισης, τις κλινικές και τα καταφύγιά τους. Δεδομένου ότι οι πρόσφυγες είναι πιθανώς στην πλευρά των χαμένων, οι πολεμιστές ανάμεσά τους συνήθως υποχωρούν. Επεμβαίνοντας για να βοηθήσουν, οι ΜΚΟ εμποδίζουν συστηματικά την πρόοδο των εχθρών τους προς μια αποφασιστική νίκη που θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο. Μερικές φορές οι ΜΚΟ, αμερόληπτες σε ένα σφάλμα, βοηθούν ακόμη και τις δύο πλευρές, αποτρέποντας έτσι την αμοιβαία εξάντληση και την επακόλουθη διευθέτηση. Και σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, όπως η Σομαλία, οι ΜΚΟ πληρώνουν ακόμη και χρήματα προστασίας σε τοπικές μπάντες πολέμου, οι οποίες χρησιμοποιούν αυτά τα κεφάλαια για να αγοράσουν όπλα. Αυτές οι ΜΚΟ επομένως βοηθούν στην παράταση του πολέμου, τις συνέπειες του οποίου φαινομενικά προσπαθούν να μετριάσουν.
ΚΑΝΤΕ ΠΟΛΕΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΕΙΡΗΝΗ
Πάρα πολλοί πόλεμοι στις μέρες μας γίνονται ενδημικές συγκρούσεις που δεν τελειώνουν ποτέ επειδή τα μεταμορφωτικά αποτελέσματα τόσο της αποφασιστικής νίκης όσο και της εξάντλησης εμποδίζονται από εξωτερική παρέμβαση. Σε αντίθεση με το αρχαίο πρόβλημα του πολέμου, ωστόσο, η επιβάρυνση των κακών του από αδιάφορες επεμβάσεις είναι μια νέα κακή πρακτική που θα μπορούσε να περιοριστεί. Οι πολιτικές ελίτ θα πρέπει να αντιστέκονται ενεργά στη συναισθηματική παρόρμηση να παρέμβουν σε πολέμους άλλων λαών – όχι επειδή αδιαφορούν για τον ανθρώπινο πόνο, αλλά ακριβώς επειδή ενδιαφέρονται για αυτό και θέλουν να διευκολύνουν την έλευση της ειρήνης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αποτρέψουν τις πολυμερείς παρεμβάσεις αντί να τις καθοδηγούν. Θα πρέπει να θεσπιστούν νέοι κανόνες για τις δραστηριότητες αρωγής των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες, ώστε να διασφαλιστεί ότι η άμεση βοήθεια ακολουθείται γρήγορα από επαναπατρισμό, τοπική απορρόφηση ή μετανάστευση, αποκλείοντας την ίδρυση μόνιμων προσφυγικών καταυλισμών. Και παρόλο που μπορεί να μην είναι δυνατό να περιοριστούν οι παρεμβατικές ΜΚΟ, θα πρέπει τουλάχιστον να μην ενθαρρύνονται επίσημα ούτε να χρηματοδοτούνται. Κάτω από αυτά τα φαινομενικά διεστραμμένα μέτρα θα ήταν μια αληθινή εκτίμηση της παράδοξης λογικής του πολέμου και μια δέσμευση να τον αφήσουμε να εξυπηρετήσει τη μοναδική του χρήσιμη λειτουργία: Να φέρει ειρήνη.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ (ΚΒΚωνσταντάρας): Επειδή το άρθρο δημοσιεύθηκε σε συνδρομητικό περιοδικό, ενδέχεται να μην είναι προσβάσιμη η πηγή στους μη συνδρομητές.
