Οι Τρείς Ημέρες της Διασκέψεως του Λονδίνου για την Κύπρο (Φεβρουάριος 1959)

« Ἄν ὁ Μακάριος θέλει νὰ συνεχίσει τὸν ἀγώνα, θὰ πρέπει ν’ ἀναζητήσει ἀλλοῦ συμπαραστάτες». Ἡ δήλωση τοῦ Καραμανλῆ μετά τίς ἀντιρρήσεις τοῦ Μακαρίου νὰ ὑπογράψει τήν συμφωνία τήν 1η ἡμέρα τῆς διασκέψεως .

Την 17η, 18η και 19η Φεβρουαρίου 1959, στο μέγαρο «Λάνκαστερ» του Λονδίνου, φιλοξενήθηκε η διάσκεψη για τον τερματισμό του ενόπλου αγώνος της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) και την αποδοχή της συμφωνίας δημιουργίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις συσκέψεις συμμετείχαν οι πρωθυπουργοί του Ηνωμένου Βασιλείου Χάρολντ Μακμίλαν, της Ελλάδος Κωνσταντίνος Καραμανλής και της Τουρκίας Αντνάν Μεντερές. Τον κυπριακό λαό εκπροσωπούσαν, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ και ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Φαζίλ Κιουτσούκ. Οι συμμετέχοντες καλούνταν να υπογράψουν τα συμφωνηθέντα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας της 11ης Φεβρουαρίου (Συμφωνία Ζυρίχης), τα οποία γνώριζαν και είχαν ήδη εγκρίνει, όπως επίσης τις 7 συμπληρωματικές συμφωνίες του Λονδίνου. [1]

Τα Πρώτα Σύννεφα

Ο Μακάριος είχε δεσμευτεί προφορικά προς τον Καραμανλή ότι, αποδεχόταν τα συνομολογηθέντα στην Ζυρίχη, τα οποία αποτελούσαν την βάση της συμφωνίας και δεν θα ζητούσε οποιαδήποτε αλλαγή, αλλιώς δεν υπήρχε νόημα να μεταβούν στο Λονδίνο. Ο Μακάριος αφίχθηκε στην βρετανική πρωτεύουσα την 15η Φεβρ. συνοδευόμενος από 30 και πλέον άτομα(ανώτερους κληρικούς, δημάρχους, εκπροσώπους κομμάτων και συντεχνιών). Οι συσκέψεις των Κυπρίων υπήρξαν επεισοδιακές, με αποτέλεσμα να αναγκάσουν την βρετανική κυβέρνηση να ζητήσει γραπτές εγγυήσεις από τον Αρχιεπίσκοπο ότι, δεν θα τίναζε την διάσκεψη στον αέρα. Ο Καραμανλής ενημέρωσε το υπουργικό συμβούλιο για τις παλινωδίες του Μακαρίου, το οποίο τον εξουσιοδότησε να πράξει κατά την κρίση του.

Η Πρώτη Ημέρα

Η διάσκεψη ξεκίνησε την 17η Φεβρ. στις 11:30 με παρόντες τους υπουργούς εξωτερικών και τους Κύπριους ηγέτες. Στην σύσκεψη ο Μακάριος εξέφρασε τις επιφυλάξεις του, με αποτέλεσμα να ενσπείρει τις πρώτες αμφιβολίες για το αίσιο πέρας της διασκέψεως. Η άφιξη του Καραμανλή στο Λονδίνο αποτέλεσε την αφορμή διακοπής της συσκέψεως, ενώ οι συμμετέχοντες Έλληνες και Κύπριοι μετέβησαν προς συνάντηση του στην ελληνική πρεσβεία. Παρουσία όλων ο Καραμανλής ρώτησε τον Μακάριο πως αντιδρά να υπογράψει αφού του είχε δηλώσει ότι συμφωνεί. Η απάντηση που έλαβε ήταν: «Ἔχω πρόβλημα συνειδήσεως νὰ ἀναλάβω περαιτέρω εὐθῦνες». Μετά από αυτό ο Καραμανλής δήλωσε ότι, «Ἡ στάση τοῦ Μακαρίου τερματίζει τὴν κυπριακή πολιτική τῆς ἑλληνικῆς κυβερνήσεως» και αποχώρησε οργισμένος από την πρεσβεία. Οι συνοδεύοντες τον Μακάριο έδειξαν έκπληκτοι όταν πληροφορήθηκαν την δέσμευση του προς τον Καραμανλή.

Η Δεύτερη Ημέρα

Η δεύτερη ημέρα της συσκέψεως ξεκίνησε το απόγευμα, λόγω του αεροπορικού ατυχήματος, από το οποίο επέζησε ως εκ θαύματος ο Τούρκος πρωθυπουργός Μεντερές. Ο Μακάριος δήλωσε ότι, «Ἡ συμφωνία ἀποτελεῖ καλή βάση, ἀλλά το καλό δὲν σημαίνει αὐτόματα ἀποδεκτό». Κατά την άποψη του, οι Τουρκοκύπριοι έπαιρναν πολλά. Ο υπουργός εξωτερικών της Ελλάδος Ευάγγελος Αβέρωφ «άδειασε» τον Μακάριο λέγοντας ότι είχε συνεχή ενημέρωση και είχε δώσει την συγκατάθεση του για όλες τις αποφάσεις. Η εναλλακτική λύση στην προτεινόμενη συμφωνία για μία ανεξάρτητη Κύπρο, ήταν το σχέδιο Μακμίλαν, το οποίο θα κατέληγε στην διχοτόμηση της νήσου, υπό βρετανική κυριαρχία. Η πορεία της διασκέψεως έδειχνε ότι οδηγείτο σε ναυάγιο. Εκείνο το βράδυ ο Μακάριος δέχθηκε πιέσεις από παντού προκειμένου να υπογράψει.[2]

Η Τρίτη Ημέρα

Την 19η Φεβρουαρίου, την τρίτη ημέρα της συσκέψεως ο Μακάριος έκανε στροφή 180 μοιρών και υπέγραψε την συμφωνία. Στην δεξίωση που δόθηκε στο ξενοδοχείο «Κλάριτζ» το ίδιο βράδυ ο Μακάριος πλησίασε χαμογελώντας τον Καραμανλή και του είπε: «Κύριε Πρόεδρε φαντασθήκατε ποτέ ὅτι δέν θά ὑπέγραφα; «Τότε γιατί μᾶς τά κάνατε ὅλα αὐτά;» ρώτησε ο Καραμανλής. «Εἶχα τούς λόγους μου» απάντησε ο Μακάριος χαμογελώντας αινιγματικά.

Για τα συμβαλλόμενα μέρη η συμφωνία υπήρξε το αίσιο τέλος ενός επώδυνου συμβιβασμού, που οδήγησε στην δημιουργία του Κυπριακού κράτους. Η συνέχεια απέδειξε ότι ο Μακάριος δεν την θεώρησε ποτέ ως οριστική λύση, αλλά ένα ελιγμό προκειμένου να πετύχει αυτό που οραματιζόταν σαν την τελική νίκη. Η μονομερής καταγγελία της συμφωνίας εκ μέρους του το 1963, αποδείχθηκε ολέθριο σφάλμα. Εξήντα χρόνια μετά την υπογραφή των συμφωνιών Λονδίνου-Ζυρίχης, θεωρώ παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε πρόβλεψη για την επίλυση του Κυπριακού.

Παπάγου 15 Ιαν. 2017
Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία
α. Heinz A. Richter, Ιστορία της Κύπρου, Αθήνα 2007, Βιβλιοπωλείο της Εστίας.
β. Τάκη Λαζαρίδη, Απλά Μαθήματα Ιστορίας, Αθήνα 1998,ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ.

---

[1] Οι βρετανικές συμφωνίες αφορούσαν κυρίως το καθεστώς των βάσεων και την ομαλή αποχώρηση της βρετανικής διοικήσεως.

[2] Εκείνο το βράδυ τον παρότρυναν να υπογράψει την συνθήκη: ο ηγέτης του εργατικού κόμματος Χιού Γκέιτσκελ, η βασίλισσα Φρειδερίκη, ο κυβερνήτης της Κύπρου Χιού Φούτ και πολλοί επώνυμοι Κύπριοι. Έχει γραφεί επίσης ότι δέχθηκε πιέσεις από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.