Ο Ιταλο-τουρκικός Πόλεμος του 1911

«Τά ἔθνη δὲν ἔχουν σταθερούς φίλους ἤ ἐχθρούς. Ἔχουν μόνο σταθερά συμφέροντα».  

Λόρδος Ἐρρίκος Πάλμερστον, Βρετανός πρωθυπουργός(1859-1865).

 
Την 29^η Σεπτεμβρίου 1911, η Ιταλία με πρόσχημα την προάσπιση του εμπορίου της, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας, σκοπεύοντας στην προσάρτηση της Τριπολίτιδας και της Κυρηναϊκής (σημερινή Λιβύη),[1] των τελευταίων επαρχιών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Βόρειο Αφρική. Η χρονική συγκυρία ευνόησε την ενέργεια της Ιταλίας την οποία αποδέχθηκαν η Γερμανία, η Ρωσία και η Αυστροουγγαρία, όπως επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο που κηδεμόνευε την Αίγυπτο και η Γαλλία που κατείχε την Τυνησία, την Αλγερία και μέρος του Μαρόκου. Η ανάδειξη του Βασιλείου της Ιταλίας σε πρωτοκλασάτη δύναμη στην Ευρώπη, περνούσε από την απόκτηση κτήσεων στις αφρικανικές ακτές της Μεσογείου. 

Ο Πόλεμος και η Κατάληψη των Δωδεκανήσων 
Η Ιταλία υπερέχοντας συντριπτικά της Τουρκίας σε πολεμικά πλοία, αποβίβασε σε πρώτη φάση 20.000 στρατιώτες και κατέλαβε τις παραλιακές πόλεις Τρίπολη, Βεγγάζη, Ντέρνα και Τομπρούκ. Οι τουρκικές δυνάμεις αποχώρησαν στην ενδοχώρα, χωρίς όμως να παραδοθούν. Από κακή εκτίμηση και άστοχους χειρισμούς οι Ιταλοί απέτυχαν να πείσουν τις σκληροτράχηλες πολεμικές αραβικές φυλές να συμμαχήσουν μαζί τους. Οι αραβοτουρκικές δυνάμεις που ανήρχοντο σε 40.000 άνδρες νίκησαν κατ’ επανάληψη τις δυνάμεις του ιταλικού εκστρατευτικού σώματος το οποίο ενισχύθηκε με άλλους 100.000 άνδρες. Ο λοχαγός Μουσταφά Κεμάλ, μετέπειτα Ατατούρκ, διακρίθηκε στις επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών. Για πρώτη φορά παγκοσμίως οι Ιταλοί πραγματοποίησαν αναγνώριση και βομβαρδισμό με αεροσκάφος, το οποίο στην συνέχεια κατέρριψαν οι Τούρκοι. Η παράταση του πολέμου και η άρνηση της Τουρκίας να συνθηκολογήσει, ανάγκασαν την Ιταλία να μεταφέρει τον πόλεμο σε άλλα μέτωπα. Το ιταλικό ναυτικό εισήλθε στα στενά των Δαρδανελίων, ενώ ο ιταλικός στρατός κατέλαβε τα Δωδεκάνησα, υπό τους πανηγυρισμούς των Ελλήνων κατοίκων τους. Η Ιταλία καθησύχασε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις ότι πρόκειται για προσωρινή ενέργεια, προκειμένου να πιέσει την Τουρκία για την υπογραφή συνθήκης ειρήνης. Η νέα κατάσταση σε συνδυασμό με τις ιταλικές νίκες στην Ντέρνα και το Σίντι Μπιλάλ, αλλά κυρίως η έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου την 5^η Οκτ. 1912, άλλαξαν τα δεδομένα. Την 15^η Οκτ . 1912, η Υψηλή Πύλη υποχρεώθηκε να υπογράψει συνθήκη, στο κάστρο του Ουσύ(Ouchy) της Λωζάννης,[2] με την οποία αναγνώρισε την ιταλική κατοχή της Λιβύης. Οι Ιταλοί μέτρησαν  6.000 νεκρούς και τραυματίες, ενώ οι αντίπαλοι τους 24.000. Η Ιταλία συμφώνησε να επιστρέψει τα Δωδεκάνησα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, μετά την αποχώρηση όλων Τούρκων δημοσίων υπαλλήλων από την Λιβύη. Δεν το έπραξε, παρά μόνο μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1947, τα οποία παρέδωσε στην Ελλάδα.

                 

Η Ελλάς Έναντι του Πολέμου    

Ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος επηρέασε τις εξελίξεις στην χώρα μας και στα Βαλκάνια, επισπεύδοντας την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελ. Βενιζέλος επιθυμώντας να επωφεληθεί της συρράξεως, πρότεινε στον Ιταλό πρωθυπουργό Τζιοβάνι Τζιολίτι( Giovanni Giolitti), να αποστείλει 150.000 στρατιώτες στην Θεσσαλία, προκειμένου να επιτεθούν μαζί με τον ελληνικό στρατό εναντίον των τουρκικών δυνάμεων. Ο Τζιολίτι απέρριψε την πρόταση του Βενιζέλου και του συνέστησε αυτοσυγκράτηση και σύνεση. Όπως αναφέρει ο Ιωάννης Μεταξάς-υπασπιστής του Ελευθερίου Βενιζέλου- στο ημερολόγιο του, η κατάληψη των Δωδεκανήσων από την Ιταλία ήταν ιδέα του Έλληνα πρωθυπουργού, την οποία μετέφερε στον Ιταλό ομόλογο του. Πρότεινε επιπροσθέτως, μετά το κλείσιμο της ειρήνης να μην αποδώσουν τα νησιά στην Τουρκία, αλλά να τα κηρύξουν αυτόνομα, υπό την προστασία της Ιταλίας ή και της Ευρώπης.  

Οι Συνθήκες Ειρήνης 
Η πραγματικότητα απέδειξε ότι η Ιταλία, αλλά και οι άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις ενδιαφερόντουσαν μόνο για τα δικά τους συμφέροντα. Η Ρωσία, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία υπέγραψαν μυστική συμφωνία με την Ιταλία, στο Λονδίνο τον Απρ. του 1915, με την οποία αποδέχθηκαν την προσάρτηση των Δωδεκανήσων, με αντάλλαγμα την συμπαράταξη της με την Αντάντ[3] εναντίον των Κεντρικών δυνάμεων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων αναγνωρίσθηκε από την Τουρκία με την συνθήκη της Λωζάννης(Ιουλ. 1923).Υπήρξε ευτύχημα η μη εμπλοκή της Ελλάδος στον Ιταλοτουρκικό πόλεμο. Η ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε βοήθησε την σύμπραξη της Ελλάδος με την Σερβία, την Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο. Η συμμαχία οδήγησε στην απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ηπείρου από τους Τούρκους και ολοκληρώθηκε με τη νίκη επί της Βουλγαρίας, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Παπάγου 26 Απρ. 2017

Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

Βιβλιογραφία

α.            Σπύρου Β. Μαρκεζίνη, Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, ΠΑΠΥΡΟΣ ΓΡΑΦΙΚΑΙ ΤΕΧΝΑΙ Α.Ε Αθήνα 1966.

β.            ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 20^ου ΑΙΩΝΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΥΣΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 1968.

γ.            Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε, Αθήνα 1962.

---

[1] Το 1934 οι Ιταλοί μετονόμασαν την Τριπολίτιδα και Κυρηναϊκή σε Λιβύη, λέξη την οποία χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες  για να περιγράψουν την περιοχή. 

[2] Η συμφωνία αναφέρεται επίσης ως «Η πρώτη συνθήκη της Λωζάννης».

[3] Αντάντ ή «Εγκάρδια Συνεννόηση» (Entente Cordiale) ονομάζεται η συμμαχία μεταξύ Γαλλίας και Η. Βασιλείου κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην οποία προσχώρησε κατόπιν και η Ρωσία.