ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Χθες, Σήμερα, Αύριο Πορεία με Διαδοχικούς Ισχυρούς Κλυδωνισμούς.

Κωνσταντίνος Τσαμαδιάς

Ομότ. Καθηγητής Οικονομικών της Εκπαίδευσης & Έρευνας,

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Ομιλία στον Αλμυρό 15/9/2017

Κύριε Δήμαρχε, Κυρίες και Κύριοι,

Με ικανοποίηση βρίσκομαι στον Αλμυρό και συμμετέχω σε συζήτηση για την ελληνική οικονομία. 

Κυρίες και Κύριοι,

Στην ομιλία μου θα επιχειρήσω μια συνοπτική ιστορική επισκόπηση της μέχρι σήμερα πορείας της οικονομίας.

Είναι γνωστό ότι ο ελληνισμός έχει μακρά, με κατά καιρούς, σημαντική ιστορική διαδρομή.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και  400 περίπου χρόνια υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία επαναστάτησε, το 1821.

Αυτή τη μακρά περίοδο η Ευρώπη (κυρίως: Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ρωσία), βίωσε την  αναγέννηση, το διαφωτισμό, τη βιομηχανική επανάσταση, κάνοντας σημαντικές προόδους σε όλους τους τομείς.

Την ίδια περίοδο, στον Ελληνικό χώρο, δεν υπήρχε κράτος και την οικονομία συγκροτούσαν μικρο-αγρότες, κτηνοτρόφοι, και χειροτεχνίτες.

Έλληνες έμποροι ήταν εγκατεστημένοι κυρίως εκτός της σημερινής επικράτειας και μόνο η ναυτιλία ήταν υπαρκτή.

Το 1823, στη Β! Εθνοσυνέλευση, έγινε για πρώτη φορά ισολογισμός και προϋπολογισμός.

Κατεγράφησαν Έσοδα 12 εκατ.  και Έξοδα 38 εκατ. γρόσια.

Δηλαδή από την αφετηρία υπήρξε έλλειμμα, το οποίο καλύφθηκε με τη σύναψη δανείων.

Το 1824, λάβαμε δύο δάνεια 2.800.000 λιρών, εκ των οποίων στην Ελλάδα έφθασαν 530.000 λίρες, οι οποίες σπαταλήθηκαν στην εμφύλια διαμάχη.

Τα δάνεια αυτά μας έθεσαν σε τροχιά εξάρτησης από τις τότε «Μεγάλες Δυνάμεις» (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία).

Σημειώνω ότι την περίοδο 1824-..26 οι επαναστατημένοι έλληνες μπήκαν στη δίνη εμφύλιας διαμάχης (δηλαδή ξανακτύπησε η υποβόσκουσα χρόνια νόσος).

Το 1827, οι Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία στο Ναυαρίνο έσωσαν την επανάσταση.

Αναγνώρισαν την αυτονομία της Ελλάδας, η οποία  κάλυπτε την Πελοπόννησο, μέρος της Στερεάς και νησιά των Κυκλάδων.

Το 1827, η Γ! Εθνοσυνέλευση επέλεξε ομοφώνως ως πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας τον Ιωάννη Καποδίστρια, προσωπικότητα με σημαντική δράση στην Ευρώπη του 19^ου Αιώνα.

Ο Καποδίστριας προσπάθησε να θέσει τις βάσεις για τη συγκρότηση κράτους και οικονομίας, των 3 εκατ, εξαθλιωμένων ελλήνων.

Ίδρυσε το Νομισματοκοπείο, κατέστησε τον φοίνικα εθνικό νόμισμα αντικαθιστώντας το τουρκικό γρόσι, κατασκεύασε ναυπηγεία προώθησε τη ναυτιλία,  ίδρυσε Γεωργική Σχολή, έφερε την πατάτα, ίδρυσε Εμποροδικείο, Τράπεζα και Πανεπιστήμιο.

Το 1827 αδυνατεί να πληρώσει τα τοκοχρεoλύσια των «δανείων της ανεξαρτησίας» και κηρύσσει την 1^η χρεοκοπία. 

Τον Οκτώβριο του 1831 ο Καποδίστριας δολοφονείται.

Το 1832, με τη συνθήκη του Λονδίνου, οι τότε μεγάλες δυνάμεις αναγνώρισαν ως ανεξάρτητο κράτος το «Βασίλειον της Ελλάδας» με Βασιλέα τον Όθωνα, παιδί του Βασιλιά της Βαυαρίας.

Έτσι, οι Γερμανοί πατούν πόδι στην Ελλάδα.

Επί Αντιβασιλείας, αντικαταστάθηκε ο φοίνικας με τη δραχμή, επιβλήθηκαν υψηλοί φόροι, υποθηκεύτηκαν  εθνικά κτήματα, ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα.

Το 1841 ο Άγγλος Πρέσβυς στην Ελλάδα Sir Lyons δηλώνει:

“Mία πραγματικά ανεξάρτητη Ελλάδα είναι παραλογισμός. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει είτε Ρωσική είτε Αγγλική. Και αφού δεν πρέπει να γίνει Ρωσική είναι ανάγκη να γίνει Αγγλική».

Η δήλωση ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο οι τότε μεγάλοι αντιμετώπιζαν την Ελλάδα.

Το 1843, κηρύσσεται η 2^η χρεοκοπία.

Υπογράφεται μνημόνιο και λαμβάνονται σκληρά μέτρα λιτότητας.

Η οικονομία βυθίζεται, η χώρα σέρνεται. 

Το 1864 τα Επτάνησα, προστίθενται στον εθνικό κορμό.

Τα τελευταία 30 χρόνια του αιώνα σημαδεύονται από τον Χαρίλαο Τρικούπη. Ο Τρικούπης διετέλεσε 7 φορές, περίπου 11χρόνια, Πρωθυπουργός.

Τότε προωθήθηκε ο αστικός εκσυγχρονισμός της εποχής, δημιουργήθηκαν σημαντικές, για την εποχή, δημόσιες υποδομές, έγινε η αποξήρανση της Κωπαίδας και η διάνοιξη της διώρυγας Κορίνθου.

Αναπτύχθηκε η  βιοτεχνία, η ναυτιλία και η αγροτική παραγωγή.

Ιδρύθηκαν Τράπεζες, αγοράσθηκαν 3 θωρηκτά.

Το 1880/81 η Θεσσαλία προστέθηκε στον εθνικό κορμό.

Το 1896, στην Ελλάδα υπήρχαν μόνο 13 Ανώνυμες Εταιρείες.

Παράλληλα η χώρα συσσώρευε υψηλό χρέος.

Έτσι, όταν το 1893, ξέσπασε στις ΗΠΑ, χρηματοπιστωτική κρίση, γνωστή και ως «πανικός του 1893», η ελληνική οικονομία κλυδωνίζεται.

Η χώρα, ήταν υπερδανεισμένη και με παιχνίδι των ανακτόρων εις βάρος του Τρικούπη, χρεοκοπεί για 3^η φορά.

Ακολουθεί μαρασμός της οικονομίας.

Ο Τρικούπης το 1895 δεν εκλέγεται ούτε Βουλευτής, αποσύρεται στη Γαλλία και το 1896 πεθαίνει (η αχαριστία πολλών Ελλήνων επιβεβαιώνεται).

Το 1897, ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης κηρύσσει πόλεμο κατά της Τουρκίας ο οποίος αποδεικνύεται καταστροφικός για τη χώρα.

Ακολουθούν ισχυροί κλυδωνισμοί και επιβάλλεται Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος.

Έτσι μπαίνουμε στον 20^ου αιώνα.

Το 1909, μετά το κίνημα στο Γουδί, αναλαμβάνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ο Βενιζέλος διετέλεσε 7 φορές Πρωθυπουργός. Αθροιστικά 12 έτη και 5 μήνες.

Τα έτη 1912 και ..13 η Ελλάδα λαμβάνει μέρος στους 2 Βαλκανικούς Πολέμους, με την πλευρά των νικητών.

Η Μακεδονία, η Ήπειρος, η Κρήτη και τα Νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, προστέθηκαν στον εθνικό κορμό.

Την περίοδο 1914-..18, λαμβάνει μέρος στον 1^ο παγκόσμιο πόλεμο και η Δυτική Θράκη, προστέθηκε στον εθνικό κορμό.

Ο Ελληνο-Τουρκικός πόλεμος 1918 - ..22 κατέληξε στη Μικρασιατική καταστροφή. 

Έρχονται περίπου 1,5 εκατ.  Έλληνες πρόσφυγες.

Παράλληλα, τη δεκαετία του 20, η οικονομία προχωρεί.

Γίνεται το φράγμα της λίμνης του Μαραθώνα, διανέμονται κτήματα σε ακτήμονες και διευρύνεται η αγροτο-κτηνοτροφική  παραγωγή.

Από 1.200 επιχειρήσεις με 59.600 εργαζόμενους το 1909 πάμε στις 33.800 επιχειρήσεις με 154.100 εργαζόμενους το 1920.

Αναπτύσσεται η ναυτιλία, η βιομηχανική παραγωγή και το εμπόριο.

Όμως, και πάλι έχει σωρευθεί υψηλό δημόσιο χρέος.

Τη χρονική περίοδο 1929 -..32, ξεσπά στις ΗΠΑ  οικονομική κρίση.

Η ελληνική οικονομία κλυδωνίζεται.

Το 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος κηρύσσει

την 4^η χρεοκοπία.

Ακολουθεί δυσβάστακτη φορολογική επιβάρυνση.

Κατάρρευση τραπεζών, Ανεργία, Υποτίμηση.

Πτώση σημαντική του βιοτικού επιπέδου του ελληνικού πληθυσμού.

Την περίοδο 1932 - ..36, βραχύβιες κυβερνήσεις και τελικά ο Ι. Μεταξάς ο οποίος προετοίμασε την Ελλάδα για τον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο και έλαβε μέτρα κοινωνικής προστασίας.

Κατά τον 2^ο παγκόσμιο πόλεμο, καταστροφή των παραγωγικών δομών της οικονομίας.

Το 1947 τα Δωδεκάνησα, προστίθενται στον εθνικό κορμό. Η Ελλάδα αποκτά τα εδαφικά όρια που έχει σήμερα.

Οι Έλληνες την περίοδο 1946 – ..49 έκαναν έναν ανόητο και καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο, με πρωταρχική την ευθύνη της τότε αριστεράς και τη συμμετοχή και της άλλης πλευράς (το σαράκι ξανακτύπησε).

Μεγάλη καταστροφή ανθρώπινου και φυσικού κεφαλαίου.

Η Ελλάδα βγαίνει από τον εμφύλιο με κοινωνία διχασμένη και οικονομία κατεστραμμένη.

Πολιτική ρευστότητα, την περίοδο 1944-..53 με 18 Κυβερνήσεις και 8 υποτιμήσεις της δραχμής.

Τα πλατιά κοινωνικά στρώματα σε φτώχια.

Από το 1950 αρχίζει η περίοδος συγκρότησης της οικονομίας και του κράτους.

Το 1953 ο Μαρκεζίνης κάνει επιτυχημένη υποτίμηση της δραχμής και αρχίζει η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου και η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων.

Η περίοδος 1955 - ..63, σημαδεύεται από την ηγεσία του Κων/νου Καραμανλή.

Ο Καραμανλής διετέλεσε 8 έτη Υπουργός, 14 χρόνια Πρωθυπουργός, και 10 χρόνια Πρόεδρος Δημοκρατίας.

Έχει την μεγαλύτερης διάρκειας συμμετοχή στην ηγεσία της χώρας, με δεύτερο το Βενιζέλο και τρίτο τον Τρικούπη.

Την περίοδο Καραμανλή η οικονομία μεγενθύνεται  ταχύτατα με ρυθμό, κατά μέσο όρο, ετησίως  7% (δεύτερη επίδοση παγκοσμίως).

Και αυτό γίνεται με δημοσιονομική πειθαρχία και  νομισματική σταθερότητα.

Διεθνώς, πολλοί μίλησαν για οικονομικό θαύμα.

Πραγματοποιούνται υψηλές επενδύσεις στον τουρισμό, τη ναυτιλία, τη γεωργία, τη βιοτεχνία και βιομηχανία.

Γίνονται πολλά και σημαντικά δημόσια έργα και μονάδες βαριάς βιομηχανίας.

Πρώτη, η Ελλάδα, πέραν των 6 ιδρυτικών χωρών,  υπέγραψε συμφωνία σύνδεσης με την ΕΟΚ το 1961.

Τότε, αρχίζει το άνοιγμα της ελληνικής οικονομίας στο ευρωπαϊκό περιβάλλον.

Την περίοδο της δικτατορίας, 1967-..74 η συμφωνία σύνδεσης ανεστάλη, ενώ η μεγέθυνση της οικονομίας συνεχίσθηκε.

Η περίοδος από τις 24 Ιουλίου του 1974 έως σήμερα υπήρξε ενδιαφέρουσα.

Αρκετά τα επιτεύγματα αλλά πάλι με  παραλείψεις και λάθη.

Θα την δούμε αναλυτικότερα.

Όμως, ο χαρακτηρισμός της από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ ως καταστροφικής, είναι αυθαίρετος, και ανιστόρητος.

Θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη 4-5 θεμελιωδών μεγεθών της οικονομίας [στοιχεία της Eurostat, Νοεμβρίου 2016].

Περίοδος: Ιούλιος του 74 – 21/10/1981

Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής τελευταίο έτος Γ. Ράλλης.

Λύθηκε το πολιτειακό πρόβλημα.

Συγκροτήθηκε η Προεδρευόμενη Δημοκρατία.

Λειτούργησε αδιατάρακτα και σε όλο της το εύρος η

Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Ετέθη και πάλι σε ενέργεια η συμφωνία σύνδεσης με την ΕΟΚ.

Η Οικονομία, στο τέλος της 10ετίας του 70, βρισκόταν σε πορεία σύγκλισης προς τις οικονομίες της ΕΟΚ.

Το 1980 υπεγράφη η ένταξη στην ΕΟΚ.

Η Ελλάδα, έγινε το 10^ο πλήρες μέλος της.

Μεγέθη:

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης + 4,6%.

Μέση Τιμή των ετήσιων δημοσίων ελλειμμάτων – 2,5%.

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών συσσώρευσης του δημοσίου χρέους + 5,0%.

Ανεργία 2,1%.

Συμπέρασμα:

Η ελληνική οικονομία είχε πολύ καλές επιδόσεις.

Τις καλύτερες επιδόσεις συγκριτικά με τις επόμενες περιόδους διακυβέρνησης μέχρι και σήμερα.

Η μεγέθυνσής της, άνω του μέσου των χωρών της ΕΟΚ, σε συνθήκες δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Σύγκλιση με τις χώρες της ΕΟΚ.

Περίοδος: 21/10/1981 - 2/7/1989

Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου

Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΟΚ, κάνει πολύ λίγα για να προσαρμοσθεί στο ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Το σύστημα αξιών απορυθμίστηκε, η διαφθορά και η φοροδιαφυγή που βέβαια είναι διαχρονική θέριεψε (Εφημερίδες, Τηλεοπτικές εκπομπές).

Η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας υποχώρησαν.

Οι προσπάθειες να κρατηθούν στη ζωή ζημιογόνες επιχειρήσεις απέτυχαν.

Ο στενός και ευρύτερος δημόσιος τομέας γιγαντώθηκε πέραν πάσης οικονομικής λογικής.

Στον ευρύ δημόσιο τομέα κυριαρχούσαν πανίσχυρα συνδικάτα τα οποία κρατούσαν σε ομηρία τους πολίτες αλλά και τις μετέπειτα κυβερνήσεις.

Κατασπαταλήθηκαν οι πόροι που εισέρρευσαν από την ΕΟΚ.

Ο τομέας της γεωργίας συνέχισε να στηρίζεται στο μικρό και κατακερματισμένο γεωργικό κλήρο.

Το συνεταιριστικό κίνημα, κατακερματισμένο και αναποτελεσματικό, με πολλές εστίες διαφθοράς.

Όλοι ζητούσαν επιδοτήσεις.

Η φούσκα της εγχώριας ζήτησης η οποία χρηματοδοτείτο με δημόσιο δανεισμό μεγάλωνε ιλιγγιωδώς.

Υπερβολική αύξηση μισθολογικού κόστους στο δημόσιο τομέα και της συνταξιοδοτικής δαπάνης η οποία έκτοτε συνεχίστηκε.

Μάθαμε να ζούμε σε ροζ σύννεφο ψευδαισθήσεων ευμάρειας πέραν των παραγωγικών δυνατοτήτων μας.

Μεγέθη:

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης + 0,7%.

Μέση Τιμή των ετήσιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων

– 9,0% (1985:  -11,6%, 1989:  -12,2%).

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών συσσώρευσης του δημοσίου χρέους +12,8%.

Δηλαδή, η αυξητική δυναμική του δημοσίου χρέους έγινε εκρηκτική.

Ανεργία 6,1%.

Υποτιμήσεις (1983, 1985) της δραχμής αποτυχημένες.

Υψηλός πληθωρισμός.

Το εμπορικό ισοζύγιο μεταπολεμικά ελλειμματικό.

Από - 4%, πριν το 1981, έφθασε  στο - 14,4%, το 2010.

Συμπέρασμα:

Το αξιακό σύστημα διολίσθησε σε αντιπαραγωγικές ατραπούς.

Η οικονομία ανέκοψε τη δυναμική  προσαρμογής.

Εκτροπή στα δημόσια οικονομικά.

Υψηλότατα δίδυμα ελλείμματα και εκρηκτική αυξητική δυναμική του δημοσίου χρέους.

Την περίοδο αυτή ρίζωσαν πολλές παθογένειες.

Ως θετική συμβολή καταγράφω την ενσωμάτωση κοινωνικών στρωμάτων που ήταν εκτός των τειχών.

Περίοδος 11/4/1990 – 13/10/1993

Πρωθυπουργός Κώστας Μητσοτάκης

Ορθή πολιτική ρητορική για αποκατάσταση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και την προώθηση των αποκρατικοποιήσεων.

Δεν τελεσφόρησε, κυρίως, γιατί το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον ήταν εχθρικό.

Το 1992 υπεγράφη η συνθήκη του Μάαστριχτ, οπότε η οικονομία εκτέθηκε σε τρίτο κύμα διεθνοποίησης μετά το πρώτο, το ..61 και  δεύτερο το ..81.

Μεγέθη:

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης + 1,9%.

Μέση Τιμή των ετήσιων δημοσίων ελλειμμάτων – 10,5%. (1990: -14,2%, 1993: -12,0%),

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών συσσώρευσης του δημοσίου χρέους + 5,0%.

Το δημόσιο χρέος υπερέβη το 100% του ΑΕΠ το 1992. Ανεργία 8%.

Συμπέρασμα:

Η ορθή πολιτική ρητορική δεν έφερε ανάλογα αποτελέσματα αφού οι αγκυλώσεις είχαν εγκατασταθεί στην κοινωνία και την οικονομία.

Οι επιδόσεις της οικονομίας καλλίτερες από την προηγούμενη περίοδο Παπανδρέου, παρά τη μετακύληση βαρών που είχε γίνει, αλλά υποδεέστερες της περιόδου Καραμανλή.

Περίοδος 13/10/1993 – 7/3/2004

Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου (13/10/93-22/1/96)  και Κώστας Σημίτης (22/1/96-7/3/2004)

Επιχειρούνται προσαρμογές που υπαγόρευε η συνθήκη του Μάαστριχτ.

Γίνεται σχετικό δημοσιονομικό συμμάζεμα εν όψει της ένταξης στην ζώνη του ευρώ.

Οι αντιστάσεις στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ δημιουργoύν προβλήματα στις προσπάθειες προσαρμογών.

Μεγέθη:

1994-2000: πριν την ένταξη στην Ευρωζώνη.

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης + 3,0%.

Μέση Τιμή των ετήσιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων

– 6,96%. (1993: - 12%, 1995: - 9,7%, 1999: - 5,8% )

Δημόσιο χρέος περί το 100 - 105%.

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών συσσώρευσης του δημοσίου χρέους + 1%.

Ανακοπή της αυξητικής δυναμικής.

Ανεργία περί το 9%.

Το 98 υποτίμηση δραχμής 12,6%.

2001-2003: μετά την ένταξη στην Ευρωζώνη

Η ένταξη στην Ευρωζώνη 1/1/2001 έγινε πέραν των κριτηρίων.

Όλοι το γνώριζαν.

Με τα σημερινά στοιχεία της eurostat η οικονομία δεν πληρούσε κανένα από τα κριτήρια.

Στους ισχυρούς, υπερίσχυσαν, προφανώς, τα γεωπολιτικά κριτήρια.

Το 2016, ο Σοσιαλιστής Επίτροπος Μοσκοβισί, γράφει:

«Αποδεχθήκαμε να μπει στην Ευρωζώνη μια οικονομία ελάχιστα ανταγωνιστική και ένα κράτος βαριά υπερχρεωμένο, με στοιχεία τα οποία ήταν παραποιημένα».

Από το 2001, μεγαλώνει η διαφορά ανταγωνιστικότητας μεταξύ των χωρών του πυρήνα και της περιφέρειας της Ευρωζώνης.

Τα ελλείμματα των χωρών της περιφέρειας γίνονται πλεονάσματα των χωρών του πυρήνα της Ευρωζώνης.

Είχαμε πιστωτική επέκταση. Φθηνό δανεισμό.

Σπατάλη πόρων.

Έγιναν δημόσιες υποδομές.

Μάλλον, μεγαλοϊδεατισμός η Ολυμπιάδα του 2004.

Μεγέθη:

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης + 4,5%.

Μέση Τιμή των ετήσιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων

– 6,5%.

(2002: - 6,1%, 2003: - 7.8% ).

Δημόσιο Χρέος 2001: 107%, 2002: 105%.

Σταθεροποίηση αλλά όχι αντιστροφή της δυναμικής.

Μετακύληση βαρών στην επόμενη περίοδο.

Οι εταίροι μας, εκτός ορισμένων χωρών, περί το 70%.

Ανεργία περί το 9%.

Περίοδος 7/3/2004 – 6/10/2009

Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής

Ας δούμε την εξέλιξη της οικονομίας σε δύο υποπεριόδους:

Υποπερίοδος 7/3/2004 – 31/12/2007

Μέση Τιμή των ετήσιων ρυθμών μεγέθυνσης + 3,95%.

Μέση Τιμή των ετήσιων δημοσίων ελλειμμάτων

– 6,2% από -6,5% που ήταν την περίοδο 2001-2003.

Ενδεικτικά 2002: -6,1%, ..03: -7,8%, ..05: -6,1%, ..06: -5,9%, ..07: -6,7%.

Δημόσιο Χρέος:

2001: 107%, ..02: 104%, ..03:102%, ..04: 103%, ..05: 107%, ..06: 103%, ..07: 103%.

Δηλαδή, το δημόσιο έλλειμμα μειώθηκε λίγο σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο εντός της ζώνης του ευρώ.

Ενώ το χρέος διατηρήθηκε στο ίδιο επίπεδο, το οποίο βεβαίως ήταν διαχρονικά υψηλό αφού από το 1992 είχε υπερβεί το 100%.

Και τούτο παρά τις μετακυλήσεις βαρών από την προηγούμενη περίοδο,

Ανεργία περί το 8%.

Έγιναν αποκρατικοποιήσεις όπως Εμπορική Τράπεζα, Ολυμπιακή, μερίδιο του ΟΤΕ και Στρατηγικές επενδύσεις όπως Cosco, Finansbank.

Σχεδιάσθηκαν και προχώρησαν οι μεγάλοι οδικοί άξονες και άλλα σημαντικά δημόσια έργα.

Υποπερίοδος: μέσα του 2008 – Σεπτέμβριος 2009.

Είναι γνωστό ότι το 2007/08 ξέσπασε στις ΗΠΑ η μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομική κρίση.

Το 2008 πέρασε στην Ευρώπη, κτύπησε και την ελληνική οικονομία.

Η οικονομία μπαίνει σε διαταραχή.

Ρυθμός μεγέθυνσης 

2008: -0,4%, 2009:  -4,3%.

Δηλαδή ύφεση όπως όλες οι χώρες της ΕΕ.

Δημοσιονομικό Έλλειμμα: 2008: -10,1%, 2009: -15,1%.

Σε όλες τις χώρες υπήρξε εκτίναξη των ελλειμμάτων

Πχ Ιρλανδία -14,4%, Μ. Βρετανία -11,4%, Ισπανία -11,1% κοκ

Δημόσιο Χρέος: 2008: 109%, 2009: 121%.

Ανεργία 8,0%

Συμπεραίνω

Η περίοδος μέχρι τις αρχές του 2008, υπήρξε συγκριτικά καλή.

Βεβαίως, με τη σημερινή οπτική, μπορούμε να πούμε ότι θα έπρεπε να γίνουν πιο ριζικές θεραπείες στις  μακροχρόνιες υποβόσκουσες παθογένειες.

Όμως, ας μην ξεχνάμε ότι ήμασταν μια κοινωνία που αντιδρούσαμε σε κάθε απόπειρα διαρθρωτικής, δομικής αλλαγής.

Αυτές τις μακροχρόνιες τάσεις η τότε κυβέρνηση δεν μπόρεσε να τις αντιστρέψει.

Πχ Δεν μπόρεσε να ανακόψει την αύξηση του μισθολογικού κόστους και της συνταξιοδοτικής δαπάνης σε μια κοινωνία που είχε την ψευδαίσθηση ότι έχει το αχαλίνωτο δικαίωμα για  μακροχρόνια ευμάρεια, χωρίς προσπάθειες.

Υπενθυμίζω ότι σε συνθήκες πολλών  μποφόρ στις 5 Φεβρουαρίου, στις 18 Μαρτίου 2009, στις 25 Ιουνίου του 2009 η τότε κυβέρνηση έλαβε μέτρα περιστολής των δημόσιων δαπανών και αύξησης των εσόδων, αλλά ουδείς έδειξε το σθένος να στηρίξει το πάγωμα μισθών & συντάξεων, την αύξηση φόρων και άλλα εισπρακτικά μέτρα.

Εφημερίδες τηλεοράσεις και ραδιόφωνα έγραφαν και μίλαγαν για χαμηλές αυξήσεις όσο ένα γιαουρτάκι, για 50 λεπτά ημερησίως και άλλες εξυπνάδες.

Υπενθυμίζω επίσης ότι στην έναρξη της κρίσης οι πολιτικές δυνάμεις της τότε αντιπολίτευσης δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων.

Όχι μόνο δεν ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του τότε Πρωθυπουργού και δεν στήριξαν την εφαρμογή των σταθεροποιητικών μέτρων που λαμβάνονταν αλλά πυροδοτούσαν τις αντιδράσεις μιας καλομαθημένης και αμέριμνης κοινωνίας.

Αντί να στηριχθεί η ομαλή πολιτική πορεία της χώρας εν μέσω της μεγάλης παγκόσμιας κρίσης, οι δυνάμεις του κατεστημένου με αιχμή του δόρατος την τότε αντιπολίτευση, εξώθησαν σε εκλογές αφού δεν συναινούσαν στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας πριν από εκλογές.

Τότε οι Έλληνες πολίτες πλειοψηφικά, αγνοώντας την κρίση, αντί της περιοριστικής  πολιτικής που πρότεινε ο κ. Καραμανλής, προέκριναν το «λεφτά υπάρχουν» του κ. Παπανδρέου.

Υπενθυμίζω ότι η χώρα μέχρι τότε αναχρημοτοδοτούσε το δημόσιο χρέος της από τις αγορές, με χαμηλά επιτόκια.

Στις 5/10 το spread του δανεισμού από τις αγορές ήταν 132 μβ και ο βαθμός αξιολόγησης της οικονομίας Α-.

Περίοδος 6/10/2009  –    11/11/2011

Πρωθυπουργός  Γεώργιος Παπανδρέου

Α φάση, μέχρι την ένταξη στο μηχανισμό στήριξης 23 Απρ 2010

Το τελευταίο τρίμηνο του 2009 και το πρώτο τετράμηνο  του 2010 η κυβέρνηση του κ Γεωργίου Παπανδρέου πήρε μέτρα επεκτατικά, αντίθετα προς τα αναγκαία.  

Με άστοχες δηλώσεις αποσταθεροποιούσε την εύθραυστη οικονομία.

Είχαμε συνεχείς υποβαθμίσεις της ελληνικής οικονομίας από διεθνείς οίκους αξιολόγησης.

Οι λανθασμένες επιλογές της Κυβέρνησης Παπανδρέου κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2009 επιβάρυναν το δημόσιο έλλειμμα του 2009 κατά 9,3 δις ευρώ και βεβαίως το δημόσιο χρέος.

Επιπροσθέτως, αλλαγές στις μεθόδους μέτρησης και των πρακτικών των ΕUROSTAT και ΕΛΣΤΑΤ, στις αρχές του 2010, που επιβάρυναν τα αποτελέσματα του 2009.

Τα spreads στις 21/1/10 ξεπέρασαν τις 300 μβ και τον Απρίλιο τις 1000 μβ με συνέπεια η χώρα να τεθεί εκτός αγορών και να ενταχθεί στον τριμερή μηχανισμό στήριξης (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ) και το 1^ο Μνημόνιο.

Ερωτήματα:

1^ον Η ένταξη στο μηχανισμό στήριξης και το μνημόνιο θα μπορούσε να αποφευχθεί?

Πιστεύω πως ναι.

Βεβαίως υπό την προϋπόθεση ότι θα υπήρχε πολιτική σταθερότητα και σταθεροποιητικά μέτρα.

Έτσι, ακόμη και αν η χώρα προσέφευγε σε βοήθεια θα το έκανε από σαφώς καλλίτερες θέσεις.

Οπότε θα έμπαινε και σε ηπιότερες θεραπείες.

Προς επίρρωση της πεποίθησής μου επικαλούμε τον  Κώστα Σημίτη ο οποίος σε πρόσφατη συνένευξή του είπε ότι: «Το μημόνιο δεν ήταν μονόδρομος.

Ο Γιώργιος Παπανδρέου έλεγε σαχλαμάρες»

Και στο foroum των Δελφών ότι «αυτές δεν ήταν διαπραγματεύσεις».

2^ον. Τι έγινε με τα στοιχεία το 2010 (θέμα Γεωργίου)?

Το 2010 έγινε μεταφορά βαρών και αλλαγή στις μεθοδολογίες μέτρησης.

Μπορώ όμως να πω ότι αυτά επιβάρυναν τα στοιχεία της ελληνικής οικονομίας και δικαιολόγησαν  την ένταξη στο μηχανισμό στήριξης και το μνημόνιο.

Β φάση, Εντός του 1^ου , κακοσχεδιασμένου μνημονίου.

Η λανθασμένη συνταγή και η αναποτελεσματική εφαρμογή οδηγεί σε βαθιά ύφεση και υψηλή ανεργία.

Μεγάλες περικοπές μισθών και συντάξεων.

Επιβολή νέων φόρων.

Η χώρα μπήκε σε διαδικασία εσωτερικής υποτίμησης κινούμενη σε καθοδικό σπιράλ.

Έκτοτε

Την Περίοδο 20/6/2012 – 26/1/2015

Με Πρωθυπουργό τον κ  Αντώνη Σαμαρά

Η κυβέρνηση συνέβαλε στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, έφερε την οικονομία προς την πόρτα εξόδου από την ύφεση, πέρα από λάθη σε άλλους τομείς.

Την Περίοδο 27/1/2015 - Σήμερα

Πρωθυπουργός  Αλέξης Τσίπρας

Μετά τις ιδεοληψίες, τις ασυναρτησίες και τις μαγκιές των πρώτων 8 μηνών του 2015, που προκάλεσαν μεγάλη ζημιά, προσπαθεί να βγάλει το κεφάλι της οικονομίας πάνω από τη θάλασσα.

Περιμένουμε.

Κυρίες κ Κύριοι,

Κλείνω την ομιλία, με 20 γενικά Συμπεράσματα:

1ον. Η Ελλάδα, λόγω της κατοχής για 400 περίπου χρόνια από τους Οθωμανούς, δεν έλαβε μέρος στις μεγάλες διεργασίες που πραγματοποιήθηκαν, στην Κεντρική Ευρώπη.

Αυτό ερμηνεύει μέρος των μέχρι σήμερα υστερήσεων έναντι των χωρών της κεντρικής Ευρώπης.

2ον.Η επανάσταση του 1821 και η συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους αποτελεί κατάκτηση των Ελλήνων, χωρίς να παραγνωρίζεται και η συνδρομή των τότε μεγάλων δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας).

3ον. Η ελληνική οικονομία, διαχρονικά, προσπαθεί, να κλείσει τις υστερήσεις, με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία κατά περιόδους.

4ον.Το διαχρονικό και μεγάλο γεωπολιτικό ενδιαφέρον των μεγάλων & ισχυρών του πλανήτη για την περιοχή αποτελεί δυνατό αλλά και αδύνατο σημείο για τη χώρα.

5ον.Το νεοελληνικό Κράτος είναι διαχρονικά  περιορισμένης ανεξαρτησίας. Το τελευταίο εγχείρημα του Κώστα Καραμανλή για διεύρυνση δεν τελεσφόρησε αφού η χώρα δεν έχει αστική τάξη με εθνική συνείδηση, για να στηρίξει τέτοιες στρατηγικές.

6ον.Την διαδρομή των 200 περίπου χρόνων του νεοελληνικού κράτους χαρακτηρίζει:

Α. Η συμμετοχή, από τη σωστή πλευρά, σε όλους τους μεγάλους πολέμους.

Το κράτος μετά από κάθε πόλεμο  μεγάλωνε.

Β. Η διεξαγωγή εμφύλιων πολέμων, με καταστροφικά αποτελέσματα στην οικονομία και όχι μόνο.

Η ροπή των ηγεσιών και των πολιτών προς την διχαστική και εμφύλιο - πολεμική νοοτροπία αποτελεί παθογενές στοιχείο που επιδρά αρνητικά στην οικονομία.

Αν η τάση αυτή δεν υπήρχε, η χώρα δεν θα κυκλοφορούσε επί 8 χρόνια με τον ζουρλομανδύα των μνημονίων και δεν θα ήταν κλοτσοσκούφι στη διεθνή σκηνή.

7ον.Η οικονομία διαχρονικά δεν απέκτησε βάθος. Ήταν και είναι ρηχή. Το αβαθές της οικονομίας την καθιστά περισσότερο ευάλωτη σε εξωγενείς διαταραχές. Προσπάθεια για να αποκτήσει βαριά βιομηχανία έγινε μόνο επί της πρώτης οκταετίας Καραμανλή.

8ον. Η ελληνική οικονομία διαχρονικά έχει, χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα.

Το γεγονός αυτό αποτελεί και την βασική αιτία της σημερινής οικονομικής κρίσης.

Το δημόσιο χρέος αποτελεί παράγωγο πρόβλημα.

9ον.Τα δημόσια οικονομικά, διαχρονικά ήταν   εύθραυστα. Η χώρα είχε 4 πτωχεύσεις.

Ευστάθεια παρουσίασαν μόνο την περίοδο 1955 – ..80. (αποτύπωμα Κωνσταντίνου Καραμανλή).

10ον. Τη δεκαετία του 80 η ελληνική οικονομία κατέγραψε υψηλά δίδυμα ελλείμματα και εκρηκτική αυξητική δυναμική του δημοσίου χρέους.

Στη συνέχεια τα δημόσια οικονομικά κινούντο «επί ξηρού ακμής».

Οι μεταγενέστερες κυβερνήσεις, πριν την ένταξη στα μνημόνια, φρέναραν την αυξητική δυναμική αλλά δεν την αντέστρεψαν.

11ον. Η Ελλάδα πραγματοποιεί, διαχρονικά, υψηλές δημόσιες δαπάνες για αμυντικούς εξοπλισμούς.

Τούτο αποτελεί βασική αιτία των υπερχρεώσεων του κράτους και των χρεοκοπιών του.

 12ον. Η ελληνική κοινωνία, διαρκώς πυροδοτούμενη από τα ΜΜΕ και τις ελίτ (της ιδιοτέλειας), απεδείχθη αντιδραστική σε κάθε προσπάθεια νοικοκυρέματος.

Αδιαφορούσε για το δημόσιο μακροχρόνιο συμφέρον.

13ον. Η οικονομία αποσταθεροποιήθηκε, εν μέσω της μεγαλύτερης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2007 και πέρασε στην Ευρώπη το ..08.

14ον. Τότε, μιντιάρχες, κατεστημένοι δημοσιογράφοι και ανεπαρκείς ακαδημαϊκές και επιχειρηματικές ελίτ έπαιξαν αποσταθεροποιητικό ρόλο.

15^ον. Λανθασμένοι πολιτικοί χειρισμοί οδήγησαν τη χώρα τον Μάϊο του 2010, στο μηχανισμό στήριξης και το μνημόνιο.

16ον.Έκτοτε, μέσα στο ανηφορικό τούνελ, με πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης η οικονομία έχει μικρύνει κατά 25% και ουσιαστικά δεν έχει πάρει  μπρος.

Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος από την εφαρμογή των μνημονίων είναι τεράστιο.

Όμως, τώρα δεν έχουμε εναλλακτική πορεία γιατί το κόστος θα είναι ακόμη μεγαλύτερο.

17ον. Η προσπάθεια, για δημοσιονομική προσαρμογή, πειθαρχία και δομικές αλλαγές συναντά αντιστάσεις. Μεγάλο μέρος της οικονομίας, εξακολουθεί να λειτουργεί, με ευθύνη και των πολιτών, στην γκρίζα περιοχή.

18ον. Το εγώ υπερισχύει του εμείς. Πρέπει να αλλάξουμε την ισορροπία μεταξύ ατομικού και συλλογικού υπέρ του δευτέρου.

19ον. Σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες στα 200 χρόνια του νεοελληνικού κράτους:

Καποδίστριας, Τρικούπης, Βενιζέλος, Καραμανλής.

20ον. Και να κλείσω με μια αισιόδοξη αναφορά. Η Ελλάδα, 200 περίπου χρόνια μετά την επανάσταση, παρά τους κλυδωνισμούς, παραμένει η πλέον ευημερούσα περιοχή από όσες ήταν υπό την παλαιά Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ελπίζω αυτή τουλάχιστο τη θέση να μην τη χάσουμε.

Όσον αφορά το μέλλον, σας καλώ να συνειδητοποιήσουμε τα λόγια του Θουκυδίδη:

«Περισσότερο φοβάμαι τα δικά μας λάθη παρά τα σχέδια των εχθρών»

Κυρίες & Κύριοι σας ευχαριστώ για την υπομονή και την προσοχή σας.